Szyk przymiotnika a zmiana znaczenia (I) - amigo viejo vs. viejo amigo

Dzisiejszego posta poświęcam problemowi często nurtującemu moich uczniów, a mianowicie szykowi przymiotnika.

Zapewne wiecie, że w języku hiszpańskim przymiotnik zwykle stawiamy po rzeczowniku:

una chica guapa (ładna dziewczyna)

un libro interesante (ciekawa książka)

una camisa negra (czarna koszula)

czyli zupełnie na odwrót niż w języku polskim.

Czasami jednak spotykamy się z szykiem przestawnym, np. una gran ciudad (wielkie miasto). Wtedy pewnie przychodzi nam do głowy pytanie, czy ktoś przypadkiem się nie pomylił. Otóż nie. Zmiana szyku ma tutaj zasadnicze znaczenie. Czasami chodzi tylko o większe nacechowanie emocjonalne: un interesante libro (naprawdę interesująca książka), una hermosa mujer (naprawdę piękna kobieta), czasami jednak zmiana szyku pociąga za sobą zmianę znaczenia i właśnie ten przypadek obrazuje poniższa tabela:

alto	funcionario alto (= espigado)	wysoki urzędnik (wyrośnięty - chodzi o dosłowne znaczenie słowa "wysoki")	un alto funcionario (=de alto rango)	urzędnik wysokiej rangi
język hiszpański antiguo	casa antigua (= que tiene muchos años)	stary dom	antigua casa (=anterior)	(mój) poprzedni dom
bueno	la parte buena (=de buena calidad, no estropeada)	dobra część, niezepsuta	una buena parte (= muchos)	duża, znacząca część, wiele (np. osób)
bueno	hombre bueno (=bondadoso)	dobry człowiek (nie zły, ale dobry)	buen hombre (=agradable cortés, sonriente)	porządny z niego chłop (=miły, uprzejmy i zawsze się uśmiecha)
bueno   język hiszpański	un amigo bueno (=bondadoso, de buen carácter)	dobry przyjaciel (chodzi nam o jego charakter)	un buen amigo (=amigo de verdad, un amigo amigo)	dobry przyjaciel, prawdziwy, z prawdziwego zdarzenia
cierto	język hiszpański cosa cierta (=segura)	to pewna rzecz (jestem jej pewna)	cierta cosa (=alguna)	pewna rzecz (jakaś)
curioso	persona curiosa (= p. ej. cotilla)	ciekawska osoba	curiosa persona (=interesante)	ciekawa osoba
diferente	una teoría diferente (=distinta de las demás)	odmienna teoria	diferentes teorías (=varias)	różne teorie
extraño	persona extraña (= desconocida)	nieznana osoba	extraña persona (= rara)	dziwna osoba
fantástico	literatura fantástica  (= p. ej. de ciencia-ficción)	literatura fanastyczna	fantástica literatura (= excelente)	fantastyczna, świetna literatura
grande	ciudad grande (= de muchas superficie o que tiene muchos habitantes)	wielkie pod względem powierzchni lub ilości mieszkańców	una gran ciudad (=importante, impresionante)	wielkie miasto pod względem jego znaczenia lub wrażenia jakie robi, prawdziwe miasto
grande	cosa grande (= de gran tamaño)	duża rzecz	¡(no es) gran cosa! (= no pasa nada)	wielkie rzeczy! oj tam oj tam! ;-)
grande	hombre grande (=espigado)	wysoki mężczyzna, wyrośnięty	gran hombre (= importante)	wielki człowiek
grande	una casa grande (=de tamaño)	wielki dom	una gran casa (= impresionante)	niezła chata, robi wrażenie
mismo	(lo hizo) el profesor mismo (=en persona)	(zrobił to) sam nauczyciel, on osobiście	el mismo profesor (=la misma persona)	ten sam nauczyciel
nuevo	año nuevo (=primer día del año)	Nowy Rok	nuevo año (= el próximo año)	nowy/przyszły rok
nuevo	casa nueva (= recién edificada)	nowy dom, dopiero co zbudowany	nueva casa (= me acabo de mudar)	nowy dom, czyli dopiero się do niego wprowadziłem
pobre	hombre pobre (= sin dinero)	biedny człowiek, bez pieniędzy	pobre hombre (= pobrecito)	biedaczysko
pobre	una viuda pobre (=sin dinero)	biedna wdowa, bez pieniędzy	una pobre viuda (= pobrecita)	biedulka wdowa, taka wdowa, która wzbudza w nas litość
precioso	piedra preciosa (= de mucho valor, p. ej. diamante brillante, rubí con muchos quilates)	kamień szlachetny	preciosa piedra (=hermosa)	piękny kamień
puro	agua pura (= sin contaminación)	czysta woda, niezanieczyszczona	pura agua (=sólo agua)	czysta woda, jedynie woda
raro	fenómeno raro (= extraño)	dziwne zjawisko	raro fenómeno (=que no pasa con frecuencia)	rzadkie zjawisko, nieczęsto spotykane
simple	amigo simple (= sencillo, bonachón)	przyjaciel, który jest prostym chłopiną	simple amigo (=sólo amigo)	po prostu przyjaciel, tylko przyjaciel i nic poza tym
simple	soldado simple (= sencillo, bonachón   )	żołnierz, który jest prostym chłopiną	simple soldado (= sin distinción)	szeregowiec
solo	persona sola (= que no tiene a nadie)	samotna osoba, która nie ma nikogo	una sola persona (=nadie más)	tylko jedna osoba, nikt więcej
solo	un café solo (= sin leche)	mała czarna	un solo café (= sólo una taza)	tylko jedna kawa, jedynie jedna filiżaneczka
triste	empleado triste (=desafortunado)	smutny urzędnik, nieszczęśliwy	un triste empleado (= miserable)	nędzny urzędnik,
triste	una vida triste (=sin alegría)	smutne życie, nie ma w nim nic wesołego	(no tener) ni una triste peseta (= ser pobre)	(nie mieć) nawet jednej złamanej/marnej pesety być biednym
único	hijo único (= sin hermanos)	jedyny syn, jedynak, nie ma rodzeństwa	(mi) único hijo (= tienes sólo un hijo)	(mój) jedyny syn - tak powie o nim osoba, która ma jednego syna
único	una mujer única (= excepcional)	wyjątkowa kobieta	una única mujer (= sólo una)	tylko jedna kobieta
viejo	amigo viejo (= tiene muchos años)	leciwy przyjaciel	viejo amigo (= lo conozco hace mucho)	stary, dobry przyjaciel, znam go wiele lat

Wskazówka: zauważcie, że w szyku prostym przymiotnik ma zazwyczaj swoje zwykłe, dosłowne znaczenie, natomiast w szyku przestawnym znaczenie metaforyczne lub idiomatyczne, ale nie zawsze. W tabeli znajduje się co najmniej jeden przypadek, w którym jest inaczej. Znajdzcie go sami. Odpowiedź znajdziecie tutaj.

Należałoby też wspomnieć, że w niektórych wyrażeniach stosuje się tylko i wyłącznie szyk przestawny:

• a grandes rasgos (z grubsza, ogólnie rzecz biorąc) - Entendí a grandes rasgos de qué trataba.
• los altos cargos (wysokie stanowiska lub osoby je piastujące) - El Gobierno ha aprobado  una reducción del 15% de altos cargos de la Administración.
• una gran alegría (wielka radość) - Me llevé una gran  alegría al verte.

¡Gracias por vuestra atención y hasta pronto!


Jeśli spodobał Ci się ten post, proszę poleć bloga swoim znajomym- tweetnij, lajknij, zaplusuj albo cośkolwiek innego. Dzięki! :-)