niedziela, 16 czerwca 2013

Czas przeszły dokonany Pretérito Perfecto - użycie


Przypomnijmy: w języku hiszpańskim używane są trzy czasy przeszłe: 
- Czas przeszły dokonany  Pretérito Perfecto
- Czas przeszły dokonany Pretérito Indefinido
- Czas przeszły niedokonany  Pretérito Imperfecto

Aby dobrze zrozumieć zastosowanie tych czasów i różnice w ich użyciu najlepiej zapoznać się ze wszystkimi trzema czasami. Wiadomo, że nie sposób zrobić tego jednocześnie, ale tylko zestawienie czasów na zasadzie kontrastu da nam pełny obraz ich zastosowania. W języku hiszpańskim czasy te nie są wymienne i każdy z nich ma swoje ściśle określone, konkretne zastosowanie.  

Przypominam także, że we wszystkich trybach i czasach, również w przypadku czasów przeszłych, forma czasownika jest identyczna dla rodzaju męskiego i żeńskiego, dlatego czasami w tekście tłumaczenia pojawia się forma męska, czasami żeńska (wiecie - równouprawnienie ;-)).

***
Czasu przeszłego dokonanego Pretérito Perfecto używamy w następujących przypadkach:


1. Kiedy mówimy o czynnościach przeszłych zakończonych i powiązanych z teraźniejszością. 

Wtedy, kiedy czynności o których mowa wydarzyły się w okresie czasu, który jeszcze trwa lub konkretnie określonym momencie w niedalekiej przeszłości.

Hoy Juan ha venido tarde a clase.
Dziś Juan spóźnił się na lekcje.
He recibido la noticia hace un rato.
Dostałem wiadomość przed chwilą.

Charakterystyczne dla Pretérito Perfecto  są następujące określenia czasu (tzw. marcadores temporales):

hoy dziś
esta mañana/esta tarde/esta noche dziś rano/wieczorem/w nocy
esta semana w tym tygodniu
este mes  w tym miesiącu
este año w tym roku

hace poco niedawno
hace un rato/momento przed chwilą
hace 5 minutos przed pięcioma minutami
últimamente ostatnio


2. Kiedy opisujemy wydarzenia jako nasze własne doświadczenia lub plany, które do tej pory zrealizowaliśmy lub nie. Inaczej mówiąc, kiedy chcemy powiedzieć, czy coś już kiedykolwiek robiliśmy czy nie a także, kiedy mówimy ile razy do tej pory coś zrobiliśmy:

A: ¿Has visitado alguna vez Madrid? B: Sí, ya he estado dos veces allí.
¿Byłaś kiedyś w Madrycie? Tak, byłam już tam dwa razy.
Nunca he trabajado por turnos. Siempre he trabajado de día.
Nigdy (w swoim życiu) nie pracowałem na zmiany. Zawsze pracowałem w dzień.
Todavía no me he matriculado en el curso de chino.
Jeszcze się nie zapisałem na kurs chińskiego.
He vivido la mitad de mi vida en esta casa.
Mieszkałam w tym domu pół życia.

Charakterystyczne dla tego zastosowania są następujące określenia:
alguna vez kiedykolwiek
nunca nigdy
siempre zawsze
hasta ahora dotychczas
ya już
todavía/ aún (no) jeszcze (nie)


3. Kiedy to, co wydarzyło się w przeszłości ma wpływ na teraźniejszość:

Perdón por llegar tarde, pero es que he perdido el tren.
Przepraszam za spoźnienie, ale uciekł mi pociąg. (= to, że uciekł mi pociąg spowodowało, że się spóźniłem i muszę przepraszać)
Veo que ya han venido todos.
Widzę, że wszyscy już przyszli. (= mogę to zobaczyć, dzięki temu że już wszyscy przyszli; przyszli, więc ich widzę)


4. Kiedy czynność  trwała dłużej lub powtórzyła się wielokrotnie w  okresie czasu, który nadal trwa i nie była to czynność powtarzana rutynowo.

La ceremonia de hoy ha durado tres horas.
Dzisiejsza ceremonia trwała trzy godziny.
No he dormido en toda la noche.
Przez całą noc nie spałam.
Hemos hablado toda la noche.
Rozmawialiśmy całą noc.

Uwaga! Proszę zwrócić uwagę, że tego typu zdania przeważnie tłumaczymy na język polski w czasie niedokonanym (rozmawialiśmy, nie: porozmawialiśmy, spałam, nie: przespałam).


5. Kiedy krótko wyrażamy swoją opinię na temat jakiegoś wydarzenia z niedalekiej przeszłości. Nie opisujemy wydarzenia, lecz zwięźle wyrażamy nasze zdanie:

Hoy hemos ido al concierto de Lady Gaga y he flipado colorines.
Dziś poszliśmy na koncert Lady Gagi i po prostu odleciałem.
La fiesta de cumple ha estado muy bien. Los peques lo han pasado bomba.
Impreza urodzinowa była bardzo ok. Dzieciaki super się bawiły. (= impreza była dziś albo wspominamy ją jako coś nieodległego w czasie)




Jeśli spodobał Ci się ten post, proszę poleć bloga swoim znajomym- tweetnij, lajknij, zaplusuj albo cośkolwiek innego. Dzięki! :-)


środa, 12 czerwca 2013

Czas przeszły dokonany Pretérito Indefinido - użycie

Czas przeszły dokonany Pretérito Indefinido jest jednym z trzech hiszpańskich czasów przeszłych (obok  Pretérito Imperfecto oraz Pretérito  Perfecto).  W języku polskim używamy tylko jednego czasu przeszłego, nie dziwi więc fakt, że rozróżnienie czasów przeszłych jest jednym z zagadnień nastręczająych polskim uczniom najwięcej trudności.


Czasu przeszłego dokonanego Pretérito Indefinido używamy w następujących przypadkach:


1. Kiedy mówimy o czynnościach przeszłych zakończonych i niezwiązanych z teraźniejszością.


Wtedy, kiedy czynności o których mowa wydarzyły się w zamkniętym, skończonym okresie czasu lub konkretnie określonym momencie w przeszłości.


Ayer María tuvo un examen.

Wczoraj María miała egzamin.
Nos divorciamos el 7 de septiembre.
Rozwiedliśmy się 7 września.

Charakterystyczne dla Indefinido są następujące określenia czasu (tzw. marcadores temporales):


anoche wczorajszej nocy

ayer wczoraj
anteayer przedwczoraj
el lunes/el martes... w poniedziałek/wtorek...
el otro día któregoś dnia
en 1985 w 1985 roku
ese/aquel  día, mes, año... w tamtym dniu/miesiącu/roku...
en febrero, en abril... w lutym, w kwietniu...
en primavera, en invierno... wiosną/zimą...
hace mucho tiempo/diez días/cinco semanas/dos meses/tres años... dawno temu/ przed dziesięcioma dniami/pięcioma tygodniami/dwoma miesiącami/ trzema laty
la semana pasada/el mes pasado/ el año pasado... w zeszłym tygodniu/ w zeszłym miesiącu/ w zeszłym roku
la última vez ostatnim razem


2. Kiedy piszemy biografię lub pamiętnik:


Miguel de Cervantes nació el 29 de septiembre de 1547 en Alcalá de Henares (Madrid), a los 4 años de edad se trasladó con su familia a Valladolid,(...) en 1571 participó con heroísmo en la batalla de Lepanto...

Miguel de Cervantes urodził się 29 września 1547 roku w Alcalá de Henares (Madryt), w wieku 4 lat wraz z rodziną przeniósł się do Valladolid, (...) w 1571 mężnie walczył w bitwie pod Lepanto...


3. W opowiadaniach - jest to czas, w którym prowadzimy narrację. W tym przypadku czynności następują w serii, jedna po drugiej:


Salió de su casa, cruzó la calle y se metió en el bar de la esquina. Al cabo de un rato salió corriendo y se dirigió hacia su coche.

Wyszedł z domu, przeszedł przez ulicę i wszedl do baru na rogu. Po chwili wybiegł i skierował się do samochodu.


4. Kiedy czynność  trwała dłużej lub powtórzyła się wielokrotnie w zamkniętym okresie czasu, ale powtarzalność ta nie miała charakteru rutynowego (Uwaga! Do czynności powtarzalnych, rutynowych, codziennych w przeszłości użyjemy czasu przeszłego Imperfecto de Indicativo).


La boda duró tres días.

Wesele trwało trzy dni.
Estudió 5 años en la Universidad.  
Studiował na Uniwersytecie przez 5 lat.
Hablamos toda la noche.
Rozmawialiśmy całą noc.
Juan te llamó ayer tres veces.
Juan dzwonił do Ciebie wczoraj trzy razy.

Uwaga! Proszę zwrócić uwagę, że tego typu zdania przeważnie tłumaczymy na język polski w czasie niedokonanym (rozmawialiśmy, nie: porozmawialiśmy, dzwonił, nie: zadzwonił).



5. Kiedy oceniamy wydarzenia z przeszłości. Nie opisujemy wydarzenia, lecz zwięźle wyrażamy nasze zdanie:


Ayer fuimos al concierto de Lady Gaga. Nos gustó mucho.

Wczoraj poszliśmy na koncert Lady Gagi. Bardzo nam się podobało.
El viernes en la fiesta de Clara lo pasamos muy bien.
W piątek na imprezie u Klary bawiliśmy się świetnie.


Jeśli spodobał Ci się ten post, proszę poleć bloga swoim znajomym- tweetnij, lajknij, zaplusuj albo cośkolwiek innego. Dzięki! :-)

poniedziałek, 10 czerwca 2013

Czas przeszły niedokonany Imperfecto de Indicativo - użycie

Czasu przeszłego niedokonanego Imperfecto de Indicativo używamy w następujących przypadkach:


1. Kiedy mówimy o czynnościach przeszłych w trakcie ich trwania, ale nie określamy dokładnie, kiedy dana czynność się zaczęła lub kiedy i czy w ogóle się skończyła. 



En aquella época vivía en Madrid.
W tamtym okresie mieszkał w Madrycie.

W powyższym przykładzie nie wiemy, czy dana osoba jeszcze mieszka w Madrycie czy nie. Możemy sobie wyobrazić, że zdanie dotyczy momentu, w którym poznałem tę osobę i wtedy ona mieszkała w Madrycie. Nie wiemy, od kiedy tam mieszkała, ani też, czy wyprowadziła się później do innego miasta.


2. W zdaniach, w których łączymy użycie dwóch różnych czasów przeszłych Imperfecto de Indicativo będzie wyrażało czynność ciągłą, natomiast Indefinido lub Pret. Perfecto przerywającą ją lub zakłócająca czynność punktową. 


Imperfecto de Indicativo rzadko  występuje sam w zdaniu, bez kontekstu, tak jak w przykładzie z pierwszego punktu. Zwykle czynność wyrażona w tym czasie jest tłem dla innej czynności punktowej wyrażanej czasem Pretérito Indefinido lub Pretérito Perfecto. Czynność zdarzająca się nagle, punktowo, przerywa czynność w trakcie trwania, czasami sprawiając, że nie możemy dokończyć wykonywanej właśnie czynności:


Cuando lo conocí, vivía en Madrid.
Kiedy go poznałem, mieszkał w Madrycie.
Trabajaba en aquella empresa, cuando nació mi hijo.
Pracowałam w tamtej firmie, kiedy urodził się mój syn.
Cuando  iba por la calle, encontré a Juan.
Kiedy szłam ulicą, spotkałam Juana.
Estaba estudiando tranquilamente, cuando se fue la luz.
Siedziałam sobie spokojnie ucząc się, kiedy wyłączyli światło.
Iba a salir, pero se puso a llover a mares y tuve que quedarme.
Miałam wychodzić, ale zaczęło lać i musiałam zostać.



3. Kiedy mówimy o czynnościach codziennych, powtarzających się rutynowo, regularnie w przeszłości.  Zwłaszcza kiedy…



-  używamy określeń czasu, które wyraźnie wskazują na    powtarzalność czynności:

todos los días każdego dnia
todas las semanas w każdym tygodniu
todos los meses w każdym miesiącu, etc.
cada día  codziennie
cada lunes co poniedziałek
cada verano/otoño/invierno/primavera co lato/jesień/wiosnę/zimę
los lunes w poniedziałki
siempre zawsze (ale tylko jeśli zawsze oznacza powtarzalność czynności, np.: siempre a las ocho de la mañana – zawsze o ósmej rano)
generalmente ogólnie
habitualmente zwyczajowo
normalmente zwykle
zawsze ze strukturą soler + bezokolicznik mieć w zwyczaju

Cada día iba a la escuela en bici.
Każdego dnia jeździłem do szkoły na rowerze.
Cada verano íbamos al mar.
Każdego lata jeździliśmy nad morze.
Los mayas solían vivir en pequeñas comunidades agrícolas.
Majowie zwykle mieszkali w małych, rolniczych wspólnotach.
Normalmente  me levantaba a las ocho.
Zwykle wstawałem o ósmej.


- chcemy pokazać sytuację przeszłą jako już nieaktualną, kontrastującą z teraźniejszością:

Antes llevaba el pelo largo.
Kiedyś nosił długie włosy.
Antes  iba a la escuela en bici, ahora voy en coche.
Kiedyś jeździłem do szkoły na rowerze, teraz jeżdzę samochodem.
No  usaba móvil, ahora lo usa.
Nie używał komórki, teraz jej używa.


- w określeniach czasu typu:
Cuando era niño/De niño Kiedy byłem dzieckiem
Cuando tenía 15 años Kiedy miałem 15 lat
oraz po nich

Cuando era niño, me gustaban  mucho los perros.
Kiedy byłem dzieckiem, bardzo lubiłem psy.
De niña era muy traviesa.
Jako mała dziewczynka byłam psotna.


4. Kiedy opisujemy wygląd lub stan przedmiotów albo ich położenie, a także wtedy gdy określamy okoliczności towarzyszące jakiemuś wydarzeniu (pogoda, pora dnia, etc.):

El ladrón llevaba el pelo largo, gafas y era muy alto.
Złodziej miał długie włosy, okulary i był bardzo wysoki.
La casa era pequeña y acogedora. Estaba al margen del bosque.
Dom był mały i przytulny. Znajdował się na skraju lasu.
Era de noche, llovía y soplaba un viento fuerte del Norte.
Była noc, padało i wiał silny wiatr z północy.


5. Do wyrażenia przyczyny jakiegoś wydarzenia, w zdaniach ze spójnikami typu: como jako że, porque ponieważ, por eso dlatego, por lo tanto dlatego

Llovía mucho, por eso nos quedamos en casa.
Bardzo padało, dlatego zostaliśmy w domu.
No fui al trabajo, porque me dolía la cabeza.
Nie poszedłem do pracy, bo bolała mnie głowa.


6. Kiedy dwie czynności bez określonego początku ani końca dzieją się równocześnie. Charakterystyczne spójniki:

cuando kiedy
mientras kiedy, podczas gdy

Mientras Juan pintaba las paredes, María recogía la cocina.
W czasie gdy Juan malował ściany, María ogarniała kuchnię.
Mientras yo hablaba por teléfono, mi hija jugaba con su muñeca.
Kiedy rozmawiałam przez telefon, moja córka bawiła się lalką.


7. Z czasownikami wyrażającymi czynności myślenia (pensar myśleć, creer sądzić, uważać, etc.), kiedy chcemy wyrazić nasze zaskoczenie danym faktem:

Pensaba que era hija única.
Myślałam, że jest jedynaczką. (= Myślałam tak, ale się myliłam.)
No  sabía que estaba en Madrid.
Nie wiedziałam, że jest w Madrycie. (= Nie wiedziałam, ale teraz wiem, bo ktoś mi o tym powiedział.)


8. Forma grzecznościowa:

Quería preguntarte una cosa.
Chciałam Cię o coś zapytać.
Venía para informaros sobre el concierto.
Przychodzę, bo chciałam poinformować was o koncercie.


9. W mowie zależnej przytaczając zdanie oryginalnie wypowiedziane w czasie teraźniejszym. Pamiętajmy, że w języku hiszpańskim obowiązuje zasada następstwa czasów.

Mi madre dijo: „Me siento fatal”.=
Mi madre dijo que se sentía fatal.


10. Kiedy zaszła nieoczekiwana zmiana w naszych pierwotnych planach. W tym przypadku można zastąpić Imperfecto strukturą ir+a+inf.

El concierto era (= iba a ser) mañana, pero el guitarrista ha sufrido un accidente.
Koncert miał być jutro, ale gitarzysta miał wypadek.

Salía (=iba a salir) de viaje a Grecia, pero la compañía aérea quebró.
Miałem jechać do Grecji, ale przewoźnik zbankrutował.


11. W zdaniach pytających, kiedy wyrażamy zdziwienie jakimś faktem:

¿El examen no era hoy? (= Me parece que alguien dijo que el examen era hoy.)
To egzamin nie miał być dzisiaj? (=Wydawało mi się, że ktoś mówił, że egzamin jest dzisiaj.)

¿No estabas enferma? (Eso le dice el profesor a una alumna que no ha venido al examen.)
Myślałem, że jesteś chora./To nie jesteś chora? (Nauczyciel do uczennicy, której nie było na klasówce.)



Na koniec coś na rozweselenie:

Dos mujeres están conversando y una le dice a la otra. - ¿Y tú, no estabas enferma?
- ¿Por qué?
- Porque yo vi salir ayer a un médico de tu casa.
- Eso no es nada.
- ¿Por qué?
- Porque yo vi salir un general de la tuya, y no estamos en guerra.

Dwie kobiety rozmawiają i jedna mówi do drugiej:
- O! Myślałam, że jesteś chora.
- Jak to?
- Bo widziałam, jak lekarz wychodził od ciebie z mieszkania.
- To jeszcze nic nie znaczy.
- Jak to?
- Bo ja widziałam, że od ciebie wychodził generał, a przecież nie ma wojny.




Jeśli spodobał Ci się ten post, proszę poleć bloga swoim znajomym - podaj dalej klikając w ikony poniżej. Dzięki! :-)